با توجه به شرایط مناسب و حق بیمه بسیار ناچیز بیمه آتش‌سوزی، خرید این بیمه به شدت توصیه می‌شود؛ به ویژه در کلان‌شهرهایی مانند تهران.
حادثه آتش‌سوزی در شهری مانند تهران می‌تواند با توجه به تراکم بالای شهری پیشروی سریعی در منطقه داشته باشد و خسارات ورای تصوری به بار آورد. در ادامه به توضیحاتی در مورد بیمه آتش‌سوزی خواهیم پرداخت که به‌صورت شفاف لزوم و به صرفه بودن خرید این بیمه‌نامه را توجیه می‌کند.
بیمه آتش‌سوزی چه خطراتی را پوشش می‌دهد؟
بیمه آتش‌سوزی نیز مانند بیمه بدنه دو دسته از خسارات را پوشش می‌دهد؛ خسارات اصلی و خسارات اضافی که البته هر دو دسته تنها خسارات مالی را تحت پوشش قرار می‌دهند و هیچ تعهدی نسبت به خسارات جانی ندارند.
خطرات اصلی
خسارات اصلی تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی جزو لاینفک این بیمه‌نامه هستند و به صورت مجموعه زیر ارائه می‌شوند:
- آتش: ترکیب هر نوع ماده با اکسیژن که با تولید شعله همراه باشد در این دسته قرار می‌گیرد. در واقع منشأ اکثر حوادث آتش‌سوزی همین مورد است.
- صاعقه: تخلیه الکتریکی بین دو ابر یا بین ابر و زمین که منجر به بروز خسارت شود نیز در دسته خطرات اصلی قرار می‌گیرد.
- انفجار: در صورتی‌که انرژی زیادی بر اثر آزاد شدن ناگهانی گاز یا بخار صورت بگیرد و خساراتی به بار آورد در مجموعه این دسته از خطرات قرار می‌گیرد. هر نوع انفجاری تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی قرار نمی‌گیرد. برای مثال انفجار ناشی از فعل و انفعالات هسته‌ای، توسط بیمه آتش‌سوزی پوشش داده نمی‌شود.
خطرات اضافی یا تبعی
دسته‌ای از خسارات هستند که باید پوشش آن‌ها را به صورت جداگانه خریداری و به بیمه‌نامه اضافه کرد. در واقع مؤثرترین عامل در تعیین قیمت نهایی حق بیمه آتش‌سوزی خطرات اضافی هستند که بیمه‌گزار آن‌ها را انتخاب می‌کند. برای خرید هر کدام از پوشش‌های اضافی خرید خطرات اصلی الزامی است. اغلب شرکت‌های بیمه تمامی خطرات اضافی را ارائه نمی‌دهند و تعداد محدودی را تحت پوشش قرار می‌دهند. ولی در حالت کلی خسارات اضافی به شرح زیر می‌باشند:
- زلزله و آتش‌فشان
- سیل و طغیان آب
- طوفان و تندباد
- ترکیدن لوله آب
- ضایعات آب برف و باران
- سقوط هواپیما (در این حالت فاصله مورد بیمه از فرودگاه مهم است.)
- هزینه پاکسازی و برداشت ضایعات
- شکست شیشه
- سرقت با شکست حرز
- انفجار ظروف تحت فشار صنعتی
- ریزش سقف ناشی از سنگینی برف
- ریزش، رانش و فروکش کردن زمین
- ریزش کوه و سقوط بهمن
- نشت دستگاه آب‌افشان
- مسئولیت خسارت ناشی از انفجار و آتش‌سوزی وارد شده به همسایگان
- برخورد اجسام خارجی به ساختمان
متقاضی خرید بیمه باید با در نظر گرفتن شرایط مورد بیمه و شرایط شخصی خود پوشش‌های اضافی مورد نظر را انتخاب و خریداری کند. برای مثال برای کسی که اموالش در نزدیکی فرودگاه نیستند خرید پوشش سقوط هواپیما معنایی ندارد. همچنین برای کسانی که در مناطق سردسیر ساکن هستند پوشش ریزش سقف ناشی از سنگینی برف گزینه مناسبی است.
انواع اموال بیمه‌شده در بیمه آتش‌سوزی
اموال و ساختمان‌ها در بیمه آتش‌سوزی به سه دسته تقسیم می‌شوند:
- ساختمان مسکونی (ساختمان و اثاثیه)
- ساختمان صنعتی شامل تمامی کارخانجات ( ساختمان، تأسیسات، ماشین‌آلات و …)
- ساختمان غیر صنعتی شامل واحدهای تجاری، اداری، رفاهی، آموزشی، خدماتی و انبارها (ساختمان، تاسیسات، ارزش دکوراسیون، اثاثه اداری، موجودی کالاها و غیره)
استثنا: اوراق بهادار، پول نقد و از این دست اموال تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی قرار نمی‌گیرند مگر این‌که در بیمه‌نامه چیزی غیر از این ذکر شده باشد.
انواع شرایط بیمه‌نامه آتش‌سوزی
بیمه آتش‌سوزی شرایط مختلفی دارد که بیمه‌گر با توجه به شرایط بیمه‌گزار ممکن است مورد خاصی را پیشنهاد دهد. انواع شرایط بیمه‌نامه آتش‌سوزی به شرح زیر هستند:
- بیمه‌نامه با سرمایه ثابت: تحت این شرایط بیمه‌گزار ارزش روز مورد بیمه را به بیمه‌گر یا همان شرکت بیمه اعلام می‌کند. بیمه‌گزار باید هنگام خرید بیمه آتش‌سوزی اطلاعات صحیح به بیمه‌گر بدهد زیرا در صورت بروز خسارت و اثبات اشتباه بودن اطلاعات ممکن است بیمه‌گر خسارتی تقبل نکند. منازل مسکونی تحت این شرایط بیمه می‌شود. در این حالت در صورت بروز حادثه، خسارت پرداختی به بیمه‌گزار بر اساس سرمایه بیمه‌شده خواهد بود.
- بیمه‌نامه با شرایط شناور: این شرایط بیشتر در مورد انبارها کاربرد دارد. از آنجایی‌که سرمایه موجود در انبارها دائم در حال تغییر است برای تعیین حق بیمه از شرایط شناور استفاده می‌کنند. تحت این شرایط بیمه‌گزار باید ماهانه صورت‌جلسه‌ای از موجودی انبار خود را برای نماینده بیمه بفرستد تا میانگین موجودی سرمایه اساس محاسبه حق بیمه در سال قرار گیرد. در این شرایط بیمه‌گزار با هر بار ارائه صورت‌جلسه حق بیمه‌ای را پرداخت می‌کند که به صورت الحاقیه‌ای در بیمهنامهاش ذکر می‌شود. در پایان سال نیز میانگین سرمایه به صورت دقیق محاسبه می‌شود و الحاقیه آخر برای تسویه نهایی آماده می‌شود.
- بیمه‌نامه با شرایط جایگزینی و بازسازی: تحت این شرایط افزایش قیمت ناشی از تورم و نوسانات بازار نیز پیش‌بینی شده‌است. ممکن است قیمت ساختمان یا ماشین‌آلات صنعتی طی یک سال به اندازه‌ای افزایش یابد که در صورت بروز خسارت فرد با ارزش سرمایه بیمه‌شده قادر به جبران و جایگزینی نباشد. تحت این شرایط شرکت بیمه متعهد به پرداخت مبلغ خسارت به نرخ روز برای جایگزینی مورد بیمه خواهد بود به شرطی‌که بیمه‌گزار اموال خود را به ارزش واقعیشان بیمه کرده باشد. این بیمه‌نامه منحصر به ساختمان، ماشین‌آلات کارخانه‌ها و موجودی انبارها نمی‌شود.
- بیمه‌نامه فرست لاست: این شرایط برای بیمه‌گزارانی کاربرد دارد که مطمئن هستند که هر چقدر هم که خسارت سنگین باشد امکان از بین رفتن تمامی اموالشان وجود ندارد. برای مثال زمانی‌که اموال فرد در محدوده جغرافیایی وسیعی پراکنده شده باشند، این شرایط بسیار مناسب است. برای محاسبه سرمایه بیمه‌شده، بالاترین خسارتی که ممکن است به اموال بیمه‌گزار وارد شود پیش‌بینی می‌شود. در این شرایط بیمه‌گر متعهد به پرداخت ارزش این سرمایه پیش‌بینی شده است و نه بیشتر. حق بیمه بر اساس سرمایه کل تعیین می‌شود و شرکت بیمه برای حق بیمه تحت شرایط فرست لاست تخفیفات ویژه‌ای در نظر می‌گیرد.
- بیمه‌نامه با شرایط توافقی: تحت این شرایط بیمه‌گزار و بیمه‌گر بعد از رسیدن به توافق بر سر میزان سرمایه، قرارداد بیمه آتش‌سوزی را منعقد می‌کنند.
- تخفیفات بیمه آتش‌سوزی
تخفیف بیمه آتش‌سوزی نیز مانند تخفیف بیمه شخص ثالث و بیمه بدنه صورت‌های مختلفی دارد. هر شرکت بیمه ممکن است تعداد محدودی از این تخفیفات را ارائه دهد و یا حتی بر حسب شرایط تخفیفاتی خارج از لیست زیر را برای بیمه‌گزاران در نظر بگیرد.
- تخفیف‌های مناسبتی: همانند هر بیمه دیگری برخی از شرکت‌های بیمه در روزهای خاصی از سال مانند دهه فجر، نوروز و … تخفیفات مناسبتی در نظر می‌گیرند.
- تخفیف بیمه عمر: در برخی از شرکت‌های بیمه در صورت داشتن بیمه عمر همان شرکت هم تخفیف بیمه آتش‌سوزی داده می‌شود و هم تخفیف بیمه بدنه.
- تخفیف حساب بلند مدت: در اکثر شرکت‌های بیمه برای متقاضی خرید بیمه آتش‌سوزی که در بانک متصل به شرکت بیمه حساب بلند مدت داشته باشد تخفیفی در نظر گرفته می‌شود.
- تخفیف گروهی: در برخی از شرایط بعضی از شرکت‌های بیمه برای گروهی از افراد تخفیفی در نظر می‌گیرند. برای مثال برای افرادی که عضو نظام مهندسی یا نظام پزشکی باشند تخفیف ویژه‌ای در نظر گرفته می‌شود.
- میزان ریسک
این مورد نیز در دو حالت بررسی می‌شود که به آن‌ها خواهیم پرداخت.
- ریسک مورد بیمه: در این حالت ویژگی‌های مورد بیمه ملاک تعیین میزان ریسک است. برای مثال میزان ریسک انبار حاوی مواد مشتعل بسیار بیشتر از انبار حاوی لوازم اولیه پوشاک است و طبعاً حق بیمه آن نیز بیشتر است. به عنوان مثالی دیگر ریسک و مبلغ خسارت وارد شده به طبقات بالای یک منزل مسکونی بیشتر است و هر چه مورد بیمه در طبقه بالاتری واقع باشد مهار کردن حادثه در آن سخت‌تر خواهد شد و در نتیجه حق بیمه آن بیشتر خواهد بود. موارد دیگری که در بسیاری از فرم‌های بیمه آتش‌سوزی به آن اشاره شده است جنس مصالح ساختمان، مشاعات آپارتمان، عمر بنا، نوع کاربری اماکن غیرصنعتی و صنعتی، نوع فعالیت، منابع گرمایش و سرمایش، وضعیت سیم‌کشی و … است. هر یک از این موارد تعیین‌کننده احتمال بروز آتش‌سوزی و میزان خسارت به بار آمده خواهند بود.
- ریسک منطقه استقرار مورد بیمه: در این حالت عوامل محیطی مؤثر بر میزان ریسک بروز حادثه بررسی می‌شود. برای مثال در مناطق با تراکم جمعیت بالا میزان ریسک و به دنبال آن حق بیمه آتش‌سوزی بالاتر است. از این مناطق می‌توان به بازار تهران اشاره کرد. هر کدام از شرکت‌های بیمه بر اساس معیارهای خودشان مناطق مختلف شهر را از لحاظ ریسک بروز حادثه دسته‌بندی کرده‌اند و ضریب قیمت متناسبی را برای آن تعریف کرده‌اند.
- ارزش بنا و موجودی
در بیمه آتش‌سوزی ارزش ساخت بنا مهم است نه ارزش زمین. طبعاً ملکی که ارزش ساخت بنا در آن بیشتر باشد سرمایه بیشتری محسوب می‌شود و باید حق بیمه بالاتری را بپردازد. همچنین لوازم و اقلام موجود در بنا نیز ارزشی دارند که در سرمایه کلی منظور می‌گردد. در ساختمان‌های مسکونی ارزش لوازم منزل، در ساختمان‌های غیرصنعتی ارزش دکوراسیون و موجودی انبار و در ساختمان‌های صنعتی ارزش تأسیسات و ماشین‌آلات به ارزش بنا اضافه می‌گردد.
همچنین در شرایطی که فرد مستأجر است می‌تواند تنها لوازم منزل خود را تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی قرار دهد و با این روش از مبلغ حق بیمه بکاهد.
- مدت زمان بیمه‌نامه
بیمه‌نامه آتش‌سوزی می‌تواند بلندمدت، یک‌ساله یا کوتاه‌مدت باشد. در بیمه‌نامه‌های یک‌ساله که شرایط مشخص است. حق بیمه در بیمه‌نامه‌های کوتاه‌مدت براساس درصدی از حق بیمه یک‌ساله محاسبه می‌شود؛ به این صورت که هر چه تعداد روزها بیشتر باشد صرفه اقتصادی بیشتری دارد. برای مثال ممکن است برای 5 روز بیمه آتش‌سوزی 5% حق بیمه سالانه و از 6 روز تا 15 روز 10% حق بیمه سالانه به عنوان حق بیمه تعیین شود. در صورت تمکن مالی و ثبات شرایط، خرید این نوع بیمه‌نامه بلندمدت اقتصادی‌تر است. در این نوع بیمه‌نامه سرمایه بیمه‌شده بدون دریافت هیچ‌گونه حق بیمه اضافی به صورت خودبه‌خود افزایش می‌یابد و بسته به شرایط خصوصی درج‌شده در بیمه‌نامه شرکت بیمه، درصدی از تورم بر آن اعمال می‌شود.
مراحل خرید بیمه آتش‌سوزی
- اعلام سرمایه توسط متقاضی خرید بیمه
در این حالت متقاضی خرید بیمه آتش‌سوزی با پر کردن فرمی که برای هر یک از شرکت‌های بیمه به طرز متفاوتی طراحی شده است، کل سرمایه‌ای که قصد بیمه کردن آن را دارد (بنا و لوازم) را به شرکت بیمه اعلام می‌کند.
- بررسی فرم پیشنهادی توسط نماینده بیمه
نمایندگی درخواست متقاضی بیمه را بررسی می‌کند. در این شرایط دو حالت ممکن است اتفاق بیفتد؛ یا کارشناس برای ارائه گزارشی نسبت به سرمایه متقاضی بیمه به محل مورد بیمه اعزام می‌شود و یا به اظهارات بیمه‌گزار استناد می‌کند.
برای بیمه کردن ساختمان‌های صنعتی و غیرصنعتی اعزام کارشناس به محل حتمی است؛ اما در مورد ساختمان‌های مسکونی در دو حالت زیر اغلب کارشناسی لازم نیست:
- هزینه ساخت هر متر مربع از بنا معادل 3/5 میلیون و کمتر در تهران و 2 میلیون و کمتر در شهرستان باشد.
- ارزش لوازم منزل کمتر از 70% ارزش بنا باشد.
- توافق متقاضی بیمه و نماینده بیمه در مورد سرمایه تخمین‌زده شده
در صورتی‌که متقاضی خرید بیمه آتش‌سوزی و نماینده بیمه در مورد سرمایه مورد بیمه به توافق برسند بعد از پرداخت حق بیمه، بیمه‌نامه صادر می‌شود. در غیر این صورت نماینده بیمه فرم پیشنهادی را تغییر می‌دهد و به متقاضی بیمه ارائه می‌دهد. در این حالت اگر متقاضی موافق بود بیمه‌نامه صادر می‌شود و اگر موافق نبود نماینده بیمه فرم پیشنهادی را رد می‌کند.
دریافت خسارت بیمه آتش‌سوزی
بعد از بروز خسارت ناشی از خطرات تحت پوشش بیمه آتش‌سوزی می‌توان طی چند روز (معمولاً 5 روز) گزارش بروز خسارت را به شرکت بیمه ارائه داد. در این شرایط شرکت بیمه کارشناسی را به محل مورد بیمه اعزام می‌کند تا میزان خسارت وارده را برآورد کند و بعد از ارائه گزارش کارشناس، در صورت توافق طرفین بر سر مبلغ خسارت، مراحل پرداخت طی می‌شود.
در صورتی‌که طرفین بیمه‌گر و بیمه‌گزار بر سر مبلغ خسارت به توافق نرسند، مسئله را به شورای حل اختلاف ارجاع می‌دهند. حل اختلاف در چنین حالتی به این صورت است که سه کارشناس موضوع را بررسی می‌کنند و به اجماع می‌رسند. هر یک از طرفین یک کارشناس را انتخاب می‌کند و دو کارشناس منتخب کارشناس سوم را انتخاب می‌کنند.
در صورتی که مشخص شود بیمه‌گزار عمداً موجب آتش‌سوزی مورد بیمه شود تا بتواند از طریق دریافت مبلغ خسارت از شرکت بیمه سودجویی کند، نه تنها هیچ خسارتی به او پرداخته نمی‌شود بلکه ممکن است از طریق مراجع قانونی نیز مورد پیگرد قرار گیرد. همچنین در مواردی که حادثه آتش‌سوزی مشکوک به عمدی بودن است، روند پرداخت خسارت ممکن است تا چند سال به طول بیانجامد.
اگر بیمه‌گزار ارزش املاک و اموال خود را بیش از مقدار واقعی اعلام کرده باشد در هنگام بروز خسارت و بعد از بازبینی کارشناس، هزینه‌ای برابر ارزش واقعی املاکش به او داده می‌شود و نه بیشتر. در واقع این کار نه تنها سودی برای بیمه‌گزار ندارد که بیمه‌گزار باید ماهانه هزینه اضافه‌ای را بابت پرداخت حق بیمه خود صرف کند.
درصورتی‌که ریسک مورد بیمه بالاتر رفته باشد و خسارتی ناشی از خطرات تحت پوشش بیمه‌نامه آتش‌سوزی بروز نماید ممکن است شرکت بیمه هیچ هزینه‌ای بابت خسارت وارد شده تقبل نکند. برای مثال اگر در بیمه‌گزار در انباری که حاوی مواد اولیه تولیدی لباس است مواد مشتعل بگذارد و این را به بیمه‌گر اطلاع ندهد در صورت بروز حادثه ممکن است نتواند هیچ خسارتی دریافت کند.